We kunnen de stelling ook enigszins aanpassen. A. Verschoor heeft omschreven wat transseksualiteit precies inhoudt. Wat zijn jullie reacties? Je kunt je helemaal vinden in dit verhaal of is het toch heel iets anders. Voor mij geldt dat een extreme genderidentiteitsstoornis een ernstige ziekte is en dat een geslachtsverandering de genzezingsmethode is.
Transseksualiteit.
Genderdysforie betekent niets anders dan: Onvrede met je geslacht. Deze onvrede kan zo sterk worden dat je niet meer kunt voldoen aan de eisen die de maatschappij aan je stelt. Je komt in conflict met wat je zelf als waar en echt ervaart en wat er normaal gesproken van je verwacht wordt als man of vrouw. Is de genderdysforie zo sterk dat je niet meer verder kunt leven als die zelfde man of vrouw, dan spreekt men van transseksualiteit.
Nog niet zo lang geleden werd wel gedacht dat transseksuelen een waan hadden. Een waan op maar één punt: Dat van de geslachtelijke identiteit. In de psychiatrie wordt een waan gedefinieerd als 'een werkelijkheidsbeleving die niet aansluit op de realiteit'.
Het zal geen verwondering wekken dat de psychiatrie geprobeerd heeft transseksuelen van hun 'waan' te genezen. Zonder succes overigens. Net zomin dat u, als niet transseksueel, aan het wankelen gebracht kan worden over uw geslachtelijke identiteit, net zomin kan men een transseksueel overtuigen dat zijn of haar geslachtsbewustzijn verkeerd zou zijn. De transseksueel heeft net als u niet-transseksuelen het gevoel dat hij zichzelf zou opgeven, geweld aandoet, als hij of zij zich door een zielkundige zou laten manipuleren. Hij zou zichzelf opgeven als hij dit gevoel zou moeten opgeven. Al met al: Hij of zij heeft geen keus.
Het lukt veel transseksuelen om een tijdlang net te doen alsof er geen genderidentiteitsconflict is, maar vroeg of laat kan men dit niet meer ontlopen. Dan moet je het toegeven, eerst aan jezelf en later aan de buitenwereld. Eigenlijk is dat niet verwonderlijk. Want kan iemand zichzelf ontlopen? Kan iemand zichzelf voortdurend ontkennen?
Transseksuelen laten zich niet genezen in de zin dat ze niet van hun diepste innerlijke beleving beroofd willen worden. Dat zou hun geestelijke integriteit in ernstige mate aantasten.
Desalniettemin is het een zware opgave om transseksueel te zijn. De vroege kinderjaren zijn moeilijk. Dat wordt nog erger in de pubertijd waarin juist zo duidelijk wordt dat we man of vrouw zijn. Dan moeten ze in de meest vormende jaren van hun leven, tussen 20 en 40 jaar, een aantal zeer ingrijpende medische behandelingen ondergaan. Deze ingrepen staan maatschappelijke vorming en integratie ten aanzien van beroep en het vinden van een levenspartner aanzienlijk in de weg. De weg die een transseksueel moet gaan om geluk te vinden is bijzonder moeizaam. Die weg is zo zwaar dat je zou willen dat niemand deze weg behoeft te belopen.
De levensproblematiek en de levenservaringen, mede bepaald door het genderidentiteitsconflict, leiden vaak tot psychosociale problemen. Deze doen zich voor in de persoon zelf: Depressie, angst, psychose, alcohol- en/of drugsgebruik. Ze doen zich ook voor tussen de persoon zelf en zijn omgeving: Sociaal isolement, relatieproblemen, problemen op het werk.
Zoals gezegd duurt het lang voordat transseksuelen zich aanmelden wegens hun genderidentiteitsprobleem. Zij hebben dan al een lange, meestal donkere, weg achter de rug. Dit ondanks het feit dat hun verwarring al vanaf de kinderleeftijd dateert.
In de kinderleeftijd worden ze geconfronteerd met verwachtingen over hun gedrag vanuit de directe omgeving, ouders/opvoeders, die tegenstrijdig zijn aan hun eigen gevoel. Deze verwachtingen vormen het kader waarbinnen het kind zijn of haar plaats moet bepalen. Ieder kind vindt een 'oplossing' voor dit conflict. Het trekt zich in zichzelf terug, stopt dingen weg, of reageert heftig van zich af, overschreeuwd de boel.
Later kan een jongen merken dat hij geplaagd wordt met 'meisjesachtig' gedrag. Als hij op school zit kan hij merken dat hij meer aansluiting vindt bij meisjes. Ook hier kan hij mee geplaagd worden en gaan twijfelen aan dat deel van zichzelf, namelijk de genderidentiteit, en zich verder in zichzelf terugtrekken.
In de pubertijd wordt de verwarring nog groter. Hij wordt uitgemaakt voor homofiel of mietje. Vindt nog steeds aansluiting bij meisjes, maar seksueel is hij geen aantrekkelijke partner.
Hij kan trouwen om de omgeving te laten zien dat hij normaal is, en ook omdat hij dat vreemde in zichzelf niet vertrouwd. Soms kan hij zich verkleden met het idee abnormaal, zelfs pervers, te zijn. Vol van schaamte en schuldgevoelens. Hierdoor kan hij depressief worden, alcohol verslaafd, angststoornissen ontwikkelen en zo meer. Dit geschiedt alles om het 'kapotte' zelfgevoel tot rust te brengen. Er kunnen crises ontstaan die zelfs opname in een psychiatrisch ziekenhuis noodzakelijk maken.
Uit het vorenstaande blijkt dat transseksuelen, naast het genderidentiteitsconflict dat ze hebben, veelal ook een persoonlijkheids conflict of - stoornis ontwikkelen. De gedachte dat alle problemen met transseksualiteit te maken hebben is even onzinnig als de gedachte dat alle problemen opgelost zijn na de geslachtsaanpassende operatie.
Per jaar melden zich zo'n 200 mensen aan bij de gender-polikliniek van het VU-ziekenhuis in Amsterdam.
Hiervan hebben 80 mensen wel een genderidentiteitsprobleem, doch dat probleem is niet zo ernstig dat het een geslachtsaanpassende behandeling nodig heeft. Van de 120 mensen die wel met hormonen beginnen vallen er nog eens 20 af. Omdat de behandeling toch te grote consequenties heeft op persoonlijk gebied of op sociaal gebied. De reactie van de omgeving waarin zo iemand leeft speelt hierbij een grote rol.
Ruwweg één derde deel van de transseksuelen is V-M (vrouw naar man) transseksueel. Twee derde deel is M-V (man naar vrouw) transseksueel. Er bestaat geen verklaring voor dit verschil. Je zou een gelijkmatige verdeling verwachten tussen mannen en vrouwen. Men denkt hierbij aan het feit dat vrouwen 'in een broek' makkelijker kunnen integreren in de maatschappij dan mannen 'in een jurk'.
De VU is nu zo'n 20 jaar met geslachtsaanpassende behandeling bezig, zodat het totale aantal behandelde transseksuele mensen uitkomt op ongeveer 2000. Statistisch komt transseksualiteit 1:12000 voor bij mannen en 1:35000 voor bij vrouwen. Nu is 1600 tot 2000 mensen niet veel op een bevolking van 16 miljoen. Dus kom je een transseksueel tegen, weet dan dat je met een uniek mens te maken hebt.
Van ons transseksuelen sterft 12% aan aids, of daaraan gerelateerde ziekten, en 35% aan zelfmoord (bron: sterfteonderzoek VU). Met andere woorden nagenoeg 50% van ons transseksuelen sterft een niet natuurlijke dood.
ACCEPTATIE
Tegen de tijd dat een transseksueel haar weg vindt bij de therapeut heeft hij/zij meestal al heel wat werk verricht om zich te proberen te verzoenen met zijn/haar situatie.
Sommige mensen, waaronder enkele therapeuten, bezien de transseksuele mens als iemand die blij is dat hij/zij transseksueel is. Sommige psychologen zeggen dat transseksualiteit van nature ego-syntonisch is.
Ja, om lid te zijn van het tegenovergestelde geslacht is misschien wel ego-syntonisch omdat het je eigen gender-identiteit in evenwicht zal brengen met je eigen fysieke geslacht. Maar om nu te zeggen dat je als persoon zo'n gender-conflict wil, is in de eerste plaats niet waar.
Niemand wil transseksueel zijn. Het is iets waarmee je opgezadeld zit.
Gegeven het feit dat de meeste transseksuelen moeite hebben om om te gaan met de waarheid omtrent hun transseksualiteit, hebben ze meestal al een langdurig proces achter de rug voordat ze bij de therapeut terecht komen.
Het is echter belangrijk om iets te begrijpen van de processen die zo'n persoon heeft doorgemaakt voordat hij dit punt bereikt.
Er bestaan werkelijk fasen binnen dit acceptatieproces. Deze zijn:
fase 1 - Onschuld
fase 1 - Verbergen
fase 1 - Ontkenning
fase 2 - Verzet
fase 3 - Ontdekken van mogelijkheden
fase 3 - Acceptatie
fase 3 - Commitment
Veel van deze fasen overlappen elkaar en ook wordt er veel heen en weer geschoven binnen deze fasen.
FASE 1 – Onschuld – Verbergen - Ontkenning
a. Onschuld
Deze fase duurt gewoonlijk niet lang. Zij vindt plaats in de vroege kinderjaren wanneer het kind voor het eerst zijn gender-identiteit leert ontdekken. In deze fase kan het kind zijn ouders shockeren door zich te kleden in de kleding van vader of moeder, of, er op blijven staan dat hij of zij eens van het andere geslacht zal zijn.
Veel transseksuelen maken melding van het feit dat er een onschuldig gevoel bij was dat het volkomen normaal zou zijn om van geslacht te veranderen, en dat zo'n gebeurtenis spontaan zou plaatsvinden, ergens in hun leven.
Het kind zelf is zeker van zijn of haar gender-identiteit, echter die identiteit is tegengesteld aan het eigen fysieke geslacht.
Deze kinderen accepteren hun 'toestand' als normaal. Echter de soms zwaar afwijzende reacties van ouders vernietigen hun onschuld reeds op vroege leeftijd.
b. Verbergen
In deze fase accepteert het kind, dat normaal gesproken nog op jeugdige leeftijd is of zich in de prepuberteit bevindt, zijn of haar transgenderstatus nog steeds. Het heeft echter geleerd dat er serieuze sociale consequenties bestaan als uitdrukking wordt gegeven aan deze acceptatie. Terwijl het nog steeds accepteert dat hij/zij anders is, begint dit kind dat feit voor anderen te verbergen. Het is eenvoudigweg een middel om sociaal te overleven. Als niet wilt dat je als "ziek" of als "slecht" beschouwd wordt, dan moet je normaal overkomen.
Hierdoor gaat de transseksueel deelnemen aan een groter aantal activiteiten die bij het fysieke geslacht behoren. Hij/zij begint consequent de ouder van hetzelfde fysieke geslacht na te doen. Het kind begint te leren hoe het zich moet gedragen in overeenstemming met verwachtingen die gekoppeld zijn aan zijn geboortegeslacht.
Deze maskerende vaardigheden helpen het kind om te functioneren binnen familie en vrienden, terwijl het zich nog steeds vreemd voelt ten opzichte van het geboortegeslacht.
c. Ontkenning
Voor de meeste transseksuelen ontstaat de fase van ontkenning omstreeks de adolescentie, wanneer hij/zij werkelijk gaat inzien hoe verschillend de leefwijzen van mannen en vrouwen zijn en wanneer hij/zij zich realiseert hoe er gedacht wordt over hem/haar indien bekend was dat hij/zij transseksueel zou zijn. Tieners kunnen werkelijk wreed zijn tegenover mensen die afwijken van de "norm".
Als je kijkt naar de sociale gevolgen om transseksueel te zijn, dan is het geen wonder dat ze op velerlei wijzen ontkennen transseksueel te zijn.
Er zijn drie manieren om te ontkennen: directe ontkenning, afleiding en substitutie.
c.1 Directe ontkenning.
Directe ontkenning houdt simpelweg in dat je je eigen innerlijke gevoelens ontkent. Je drukt ze weg. Je schuift ze onder je bewuste leven. Als ze weer eens opduiken, dan druk je ze nogmaals met meer kracht weg. Ze blijven echter niet begraven, ze zijn meestal vlak onder de oppervlakte bezig zich een weg naar buiten te graven.
En zelfs wanneer ze begraven blijven, dan laten ze de transseksueel niet los. De transseksueel voelt zich vaak bang, (soms) gedeprimeerd. Deze angst en depressie komt vaak in botsing met het interpersoonlijke leven van die persoon. Transseksuelen kunnen zich geïrriteerd of bedroefd voelen zonder dat daar een duidelijke reden voor is.
Eens zullen de muren vallen en dan komt de transseksueel oog in oog te staan met datgene wat hij/zij het meeste vreest.
c.2 Afleiding
Afleiding is ook zo'n manier om jarenlang te kunnen ontkennen.
Misschien ben je niet zo'n machoman, ben je niet goed in sport, maar je kunt wel denken, studeren, schrijven. Je bent geen transseksueel. Boeken worden je vriend, je schild tegen de waarheid van je genderconflict.
Intellectueel weet je wie je bent heel diep van binnen, maar je denkt: als je maar hard genoeg studeert of werkt, dan zal het wel weg gaan, dan heb ik er geen last van.
Andere mensen gebruiken werk, school, kerk en vul maar in, om hun aandacht weg te leiden van hun transseksualiteit.
Dit kan jarenlang werken, maar eens is geen van de afleidingsmanoeuvre sterk genoeg om je ontkenning in stand te houden.
c.3 Substitutie
Substitutie verwijst naar de transseksueel die iets verschillends ervaart bij zichzelf, doch dat interpreteert op een minder bedreigende manier. Het meest voorkomende is travestie en homoseksualiteit. Sommige transseksuelen ontkennen hun genderidentiteitsconflict door homoseksuele relaties aan te gaan. Homo zijn, met al zijn moeilijkheden, verdient de voorkeur boven toe te geven dat je transseksueel bent. Maar eens zal de persoon ervaren dat de seks die ze als man tot man heeft dat niet is, dat het seks is van man tot vrouw.
De andere leefstijl is travestie. Hier houdt de transseksueel zich voor dat het enige dat hij/zij wil is zich kleden in de kleding van het andere geslacht. Het is niet zoiets als dat je een vrouw bent, je geeft alleen maar uitdrukking aan je vrouwelijke kant.
Ook dit kan jarenlang werken totdat travestie niet meer genoeg is, en de transseksueel ervaart dat de vrouwelijke kant van zichzelf meer is dan een verkleedde man.
Fase 2 - Verzet
Gekoppeld aan, of volgend op ontkenning, wordt er een actieve poging ondernomen om weerstand aan de verandering te bieden.
Er bestaan vier algemene manieren waarmee transseksuelen trachten hun genderdysforie te weerstaan: wilskracht, therapie, machogedrag en huwelijk.
a. Wilskracht
Wilskracht is datgene dat de meeste transseksuelen wel eens proberen. Wilskracht kan vele vormen aannemen. Soms maken mensen zich een bewuste inspanning om in lijn met hun geboortegeslacht te denken. Ze blijven tegen zichzelf zeggen "Ik ben een man. Ik wil echt niet van geslacht veranderen en zolang ik maar mannelijke gedachten blijf denken, kan ik mijzelf veranderen".
Een andere vorm van wilskracht is de 'vuilnisbak'. De meeste transseksuelen overkomt het dat alle spullen zoals pruiken, kleding, make-up etc. verzamelt wordt en in de vuilnisbak gegooid. Op die manier vertellen ze zichzelf dat ze ervan 'genezen' kunnen worden, als ze eenvoudigweg geen toegang tot de spullen hebben.
Anderen gebruiken een meer systematische benadering om gedeeltelijk weerstand te kunnen bieden (dit ligt al dicht bij acceptatie): Als je eerst eens in de week...., dan is het toch ook mogelijk om eens per twee weken, dan per drie, dan per maand, per drie maanden...... De hoop hierbij is dat wilskracht wel voor de oplossing van het probleem kan zorgen.
Vooral voor mannen is het een schokkende ontdekking om te merken dat dit niet lukt, want: "Moed en wilskracht zijn alles wat je als man nodig hebt om ieder probleem op te lossen". Door de eigen socialisatie wordt dit dan ook als een persoonlijk falen ervaren.
b. Therapie
Veel transseksuelen gaan in therapie opdat de therapeut ze kan verlossen van "die rottige gevoelens". Bij God, was er maar zo'n therapie!
Maar welke school je ook bezoekt, psychoanalytisch, gestalttherapie, cognitief gedrag, transactionele analyse, existentieel of humanistisch, geen enkele is in staat geweest om te voorzien in een "genezing".
Het probleem is zelfs dat sommige therapeuten de cliënt zullen analyseren in de 'juiste' genderrol en daardoor het probleem juist verergeren!
c. Machogedrag
Ook zo'n populaire weg te begaan door MTF transseksuelen. Veel transseksuelen proberen te ontlopen om toe te geven aan de toestand waarin ze zich bevinden, door zich overdadig in mannelijke activiteiten te storten.
Er worden Jeeps gekocht, ze zoeken werk in door mannen geregeerde ondernemingen, ze vissen en jagen, je vindt ze bij ruwe sporten en in het leger, ze gaan talrijke relaties aan met vrouwen.
Ergens geloven ze dat door maar mannelijke activiteiten te ontplooien en in een opgekropte versie van de genderrol leven, ze hun transseksualiteit kwijt kunnen raken.
Het probleem is echter dat genderrol en genderidentiteit de twee kanten zijn van dezelfde medaille. Het ene veronderstellen verandert het andere niet.
d. Huwelijk
Huwelijk is een van de meest zorgwekkende manieren die mensen nemen om verlost te worden van hun genderprobleem. Veel transseksuelen geloven dat, wanneer ze eenmaal getrouwd zijn, ze 'dan wel verlost worden' van dat probleem. Helaas wordt er soms ook wel eens gezegd: "Wat jij nodig hebt is een vrouw". Het probleem is: Hij had al een vrouw, en die was hemzelf.
Het huwelijk leidt tot grote problemen, vooral als er kinderen bij zijn betrokken. Wat gebeurt er met een vrouw als haar man zegt liever vrouw te willen zijn? En wat met de kinderen?: Moeten die ineens mama zeggen?
Deze weg is nagenoeg een onbegaanbare weg, en toch vallen velen in deze valkuil.
Fase 3 - Ontdekking – Acceptatie - Commitment
a. Ontdekking van mogelijkheden
Ironisch genoeg komt de overwinning in de strijd tegen gender-dysforie pas na een overgave. Zodra de persoon stopt met ontkennen dat hij een transseksueel is en stopt met proberen zich te 'genezen', kan hij beginnen met het onderzoeken van manieren waarop hij veranderingen ten goede in zijn leven kan aanbrengen.
Voor de een betekent dit alles te lezen wat er maar te pakken is over travestie, transseksualiteit, homoseksualiteit en al het andere wat ook maar een hint kan geven over zijn persoonlijkheid en hoe die behandeld kan worden. Anderen surfen op het internet, of maken deel uit van nieuwsgroepen. Soms worden kleine testen ondernomen, zoals een weekeind lang als vrouw leven. Weer anderen zoeken hulp bij een gendergerelateerde therapeut, om zich te laten vertellen wat ze al wisten dat de waarheid was.
Maar de persoon doet dit. Hij is een proces van zelfonderzoek en uitnutting begonnen. Een proces dat zelden gemakkelijk is.
Zonder deze fase blijft hij zitten in de fase van ontkenning en verzet, waarin hij nooit vooruit kan komen en nooit rust zal kunnen vinden.
Door dit onderzoek wordt een glimp opgevangen van een toekomst die heel misschien mogelijk is. Een toekomst waarin nooit meer een rol gespeeld hoeft te worden, waar lichaam en ziel een zijn.
b. Acceptatie
Acceptatie betekent in geen geval transformatie. Wat het wel betekent is dat de persoon eindelijk zijn situatie accepteert en een besluit neemt om door te gaan richting zijn transformatie. Na een lange periode van ontkenning en verzet is het moeilijk om nu nog rustig aan te blijven doen. Toch is dit noodzakelijk: Een transformatie is een zwaar en ernstig proces waar goed over nagedacht en over voorgelicht moet worden.
Letterlijk moet je een nieuwe genderrol leren: Dit kost tijd, geduld en vaardigheid die je alleen op de lange duur kunt leren.
c. Commitment
Dit is het punt waarin de persoon niet alleen zijn of haar situatie accepteert, maar ook met zichzelf afgesproken heeft 'er mee door te gaan'. Zodra je in deze situatie aangekomen bent, wil je vaak snel verder. Meestal ben je nu ook bereid om therapeutische hulp te nemen en te aanvaarden, om je te helpen verder te gaan met jezelf. Om de integratie te verkrijgen waar je zolang naar hebt verlangt. Je bent nu ook in staat om de problematiek helder weer te geven en bent niet meer bang voor de confrontatie met jezelf. De juiste therapeut zal je helpen de zaken in hun verbanden te zien, want zeg nou zelf: Een leven lang van ontkenning en verzet laat wonden achter. De onderliggende oorzaak is dan wel transseksualiteit, maar je gehele zijn en wezen heeft een rol gespeeld. Die rol moet afgebroken worden en daar voor in de plaats moet je je eigen vrijheid (her)vinden. Dat kost tijd en ontzettend veel energie.
DE MARTELING
Uitzonderlijke mensen wier diepste wens is om normaal beschouwd te worden.
Voor de meeste genderdysforische mensen, te weten de transseksuelen inclusief diegenen die lijden onder een genderidentiteitsconflict en de fysieke interseksuele mensen, bestaan er een aantal algemene thema's die opvallen.
a. De zelfmarteling
Het meest gebruikelijke, bijna universele thema is dat van een laag zelfbeeld, een gevoel van dat je een soort monster bent, een vergissing van de natuur, een fout. Daaraan gekoppeld bestaat er altijd een grote angst voor ontdekking. Dit kan een heel leven lang duren, met name indien dit bekrachtigd wordt door de bestaande leefsituatie, slechte medische voorzieningen of gebrek aan goede therapie.
De basisoorzaak is echter niet alleen maar te wijten aan iemands levensverhaal, maar ook aan de reacties van familie, werkgevers of de maatschappij in het algemeen.
Ondanks forse vooruitgang in de bekendheid van en informatie over transseksualiteit merkt de transseksueel dat hij/zij nog steeds achtergesteld wordt in acceptatie vergeleken met bijvoorbeeld homo's, lesbiennes, kleurlingen etc. Het geld nog steeds dat 'als je een vrouw bent en je geboortekaartje zegt dat je een jongen bent', dat je dan in grote problemen zit.
Voor de therapeut is het zelfbeeld van de cliënt een blijvend aandachtspunt. Echter, de genderdysforische mens kan bijna geen goede therapeut vinden vanwege een zo goed als volledig gebrek aan gespecialiseerde mensen. Zolang genderdysforie nog beschouwd wordt als een ziekte zal deze situatie zichzelf in stand houden.
Hierbij valt ook te denken aan de medische verzorging die de universiteiten bieden. Primair is men gericht op dé-transseksualisatie. Door krappe marges in de toegekende budgetten bestaat er onvoldoende ruimte om de cliënt psychotherapeutisch te begeleiden. Dat is een zwaar gemis.
Veel van de problemen zijn sociaal of praktisch en de persoon wordt hierdoor aan zijn lot overgelaten. Deze houding van de instellingen die de fondsen bieden aan de specialistische teams laten zien dat de genderdysforische mens niet serieus genomen wordt.
Er hebben zich teveel zelfmoorden voorgedaan. Er zijn teveel verspilde levens geweest om dit nog langer te kunnen rechtvaardigen.
b. De schuldmarteling
Schuld, schaamte en angst is ook zo'n opmerkelijk algemeen thema. Partners, ouders, kinderen en vriendschappen neigen er naar om te lijden onder een veronderstelde afwijzing en discriminatie.
Er hebben zich vele tragedies voorgedaan in het verlies van persoonlijke relaties, isolatie, schande en eenzaamheid welke onherroepelijk van invloed zijn op de transseksueel.
De genderdysforische mens wordt in het groot door de wereld veroordeeld, zelfs door directe familie. Kan hij er mee door? Voldoet hij?
Hoe authentiek is iemand indien hij niet voldoet aan de fysieke of sociale stereotiepen?
Dit veroordelende en inquisiterende gevoel is begrijpelijk indien men persoonlijk antwoord zoekt op de ongelooflijke vragen die men heeft. Echter: De transseksueel wordt onder een microscoop gelegd op een wijze die weinig andere vrouwen en mannen ooit ervaren zullen hebben.
