Trans mensen over ophef J.K. Rowling: ‘Bestaansrecht is geen debat’
De Britse schrijfster J.K. Rowling ligt onder vuur na tweets over trans personen. “Mensen die menstrueren zijn vrouwen”, schreef ze op Twitter, met woedende reacties tot gevolg. Twitteraars beschuldigen haar van transfobie, omdat mensen die transgender zijn óók kunnen menstrueren. “Zulke uitspraken hebben mij in de eerste helft van mijn transitie echt gehinderd”, vertelt Emma (57), zelf trans vrouw.
Eerst even opfrissen waar de ophef rond Harry Potter-auteur J.K. Rowling ook alweer over gaat. Ze heeft het op Twitter flink te verduren gekregen na een aantal uitspraken over seks en trans mensen. Veel gebruikers wezen de schrijfster erop dat haar denkwijze schadelijk is voor de trans gemeenschap. Ook wordt Rowling een terf genoemd; een term die gebruikt wordt voor feministen die trans mensen uitsluiten.
‘Mensen die menstrueren’
Zo werd er bijvoorbeeld volgens Rowling nogal moeilijk gedaan in een artikel over de benaming van ‘mensen die menstrueren’. Ze vroeg zich op Twitter af of er geen simpeler woord was (volgens haar het woord ‘vrouwen’) om dat te beschrijven.
Daarnaast zijn volgens de schrijfster vrouwen die als man zijn geboren geen echte vrouwen. Ook schreef ze op Twitter over jongeren met mentale problemen die gepusht zouden worden om een hormonenbehandeling te volgen en een geslachtsoperatie te ondergaan.
Rowling plaatste na de kritiek een essay op haar website waarin ze zegt niet transfoob te zijn, maar ze neemt haar uitspraken niet terug.
Transgender Netwerk Nederland (TNN) spreekt van een schadelijke situatie. Woordvoerder Sophie Schers: “Wij zien dat de anti-transgenderbeweging, waar J.K. van wordt beschuldigd bij te horen, steeds luider wordt en steeds meer gehoor krijgt bij rechtse en religieuze politiek. Deze beweging zien we ook in ons land, maar vooral in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Canada en Australië wordt deze beweging steeds groter.”
Bestaansrecht
Schers legt uit dat met de anti-transgenderpolitiek als het ware het bestaansrecht van transgender personen in twijfel wordt getrokken. “En dat is geen eerlijk debat, want je kan geen debat voeren over bestaansrecht. Voor trans jongeren is het lastig genoeg, en dan gaan de politiek en sociale media zich er ook mee bemoeien.”
Het helpt ook niet dat iemand als J.K. Rowling zo’n groot platform heeft. “Opmerkingen als ‘mensen die menstrueren zijn vrouw’ komen hard binnen bij trans jongens. Als je niet veel op Twitter zit, krijg je het minder mee. Maar als je een transgender jongere bent, met een moeder die al niet al te steunend is, maar wel fan is van J.K., dan kan dat verkeerd uitpakken. Die jongere krijgt dan nog minder steun en dat is een schadelijke situatie.”
Trans mensen Emma en Bo kregen zelf ook direct te maken met opmerkingen zoals die van Rowling. “Ik las bijvoorbeeld allemaal dingen met een wetenschappelijk sausje”, vertelt Emma. “Trans mensen krijgen spijt. Trans vrouwen willen een vrouwentoilet in om vrouwen te verkrachten. Trans mensen maken kinderen transgender, want het is een rage. Trans vrouwen zijn geobsedeerd door het vrouwelijke lichaam en willen zoiets daarom ook om er de hele dag aan te zitten. Maar dat is helemaal niet zo. Dat zijn eerder uitzonderingen dan een regel.”
“En dan ga je twijfelen”, zegt Emma. “Het is net als wanneer je ziek bent en de symptomen opzoekt. In zo’n cirkel kwam ik terecht. Ik kwam steeds akeligere dingen tegen. Alle gedachtes die in mijn hoofd opkwamen, werden zwart op wit naar me toegesmeten.”
Nagekeken en nageroepen
Bo is non-binair en voelt zich geen man en geen vrouw. Omdat Bo zich niet kan identificeren met een biologisch geslacht, is Bo ook transgender. “Ik heb heel lang niet durven zeggen dat ik non-binair ben en ook nu heb ik er soms nog moeite mee.”
Want opmerkingen zoals Emma die ook al kreeg, zorgen ervoor dat Bo het gevoel krijgt, dat hen (zoals non-binaire mensen willen worden aangeduid) niet veilig over straat kan gaan. Daar wordt Bo soms nagekeken en nageroepen. “Dan krijg ik het gevoel dat ik een weerwoord moet geven. Want mensen moeten niet vrij spel krijgen met opmerkingen als ‘mensen met een baarmoeder zijn vrouwen’. Dat is schadelijk.”
Geweld tegen trans vrouwen in VS: ‘Ik ben blij dat ik nog leef’
Emma legt uit dat ze in de jaren 70 feministisch is opgevoed. Dat zorgde er, samen met de opmerkingen en reacties, voor dat ze pas op haar 55ste ontdekte dat ze transgender is. “Ik heb geleerd om vrouwen te waarderen en dat het niet alleen gaat om het uiterlijk. En toen ik er uiteindelijk voor koos om nagellak en lipstick te gebruiken, voelde ik me zo schuldig. Ik voelde me een seksist die een seksistisch vrouwbeeld naar buiten bracht.”
Spanning en angst
“Als trans persoon zet je zelf de eerste voorzichtige stappen”, legt Emma uit. “Je voelt de spanning en angst om te accepteren wie je bent. En dan ben je eindelijk dapper genoeg om te zeggen: ik ben wie ik ben. En dan komt de buitenwereld nog eens over je heen. Dat is zo akelig. Je staat ervan te wankelen.”
Bo geeft voorlichting en doet vrijwilligerswerk bij The Hang-Out in Den Haag. Hier merkt Bo dat veel mensen vragen hebben. “En dat is volkomen oké. Maar het is niet oké om te vragen en vervolgens een gemene opmerking te maken.”
“Als bekende mensen met een platform, zoals J.K. Rowling, zulke uitspraken doen, gaan meer mensen daar geluid aan geven. Ik word daar boos van. Het doet pijn en trekt het bloed onder mijn nagels vandaan. Want er zijn mensen die haar geloven en daardoor kan ik niet prettig over straat.”
Jaar lang plas opgehouden
Op dit moment gaat Bo niet in het openbaar naar het toilet, als dat niet genderneutraal is. “Soms voel ik me meer femme en dan draag ik een rok en make-up. Als ik dan naar het mannentoilet ga, krijg ik opmerkingen naar m’n hoofd. Maar als ik naar het vrouwentoilet ga krijg ik te horen dat ik in het verkeerde toilet ben. Dan moet ik naar een genderneutraal toilet, dat is vaak het invalidentoilet. En dat terwijl ik niet invalide ben.”
Voor Emma duurde het een jaar voor ze naar het vrouwentoilet durfde. “Een jaar lang heb ik mijn plas opgehouden. Want al die tijd voelde een mannentoilet onveilig, maar het vrouwentoilet voelde nog niet als mijn toilet. Volgens sommigen heb ik, nu ik een vagina heb, pas het recht om het vrouwentoilet in te gaan. Zelf maakte ik die keuze een jaar geleden.”
“Mensen zeggen soms dat ze niet transfoob zijn, maar met hun uitspraken stralen ze iets anders uit”, zegt Emma. “Ze doen alsof ze alleen kritisch zijn en zorgen hebben, maar ondertussen verspreiden ze veel vuil. Ik had een Facebookvriendin die zei: je mag jezelf vrouw noemen, maar ik accepteer je niet als vrouw. Zoiets voelt als een diepe ontkenning van wie ik ben.”
Gevoel van onveiligheid
Emma geeft aan dat ze uiteindelijk ‘de tabbladen kon sluiten’ en voor zichzelf kon kiezen. “Ik las forums en gesprekken op sociale media. Ik herkende daar zoveel in: ik ben dit wel. Ik ben transgender en dat neemt niemand me meer af. En toen ging het heel snel.”
Ze nam veel stappen: van dat ene leuke jurkje tot gesprekken en het zetten van vervolgstappen met haar arts. “Eindelijk kon ik genieten van de persoon die ik in de spiegel zag, de persoon die ik mooi vind.”
Zowel Emma als Bo maakt zich zorgen om de uitspraken van J.K. Rowling op sociale media: die dragen bij aan het gevoel van onveiligheid. Emma: “Ze heeft een groot bereik en dat is schadelijk met zulke uitlatingen. Ik maak me zorgen om degenen die nu in die angstige en spannende periode zitten.”
