Girl, over een transgender meisje dat ervan droomt ballerina te worden, kreeg naast lovende recensies ook forse kritiek vanuit de transgender gemeenschap. Valentijn de Hingh, zelf transgender, kijkt naar andere transgender-gerelateerde films en vraagt zich af of Girl die kritiek verdiend heeft. LET OP: spoilers!
3 januari 2019
Door: Valentijn de Hingh
Op het filmfestival van Cannes en in de Belgische en Nederlandse media werd Girl nog met lovende woorden ontvangen, maar sinds de film de oversteek naar Amerika gemaakt heeft, is de film het mikpunt geworden van een stortvloed aan kritiek – met name vanuit de transgender gemeenschap zelf. Girl vertelt het verhaal van de vijftienjarige Lara, een transgender meisje dat haar droom om ballerina te worden najaagt, maar ook worstelt met een lichaam dat voor haar gevoel niet past bij wie
Schetst het leven van de 15-jarige Lara, wier grootste droom is om carrière te maken als ballerina. Maar haar lichaam stribbelt tegen, want Lara is geboren als jongen.
Volgens de transgender critici is juist die focus op Lara’s lichaam problematisch; zo bevat de film een verontrustende hoeveelheid scènes waarin Lara’s genitaliën vol in beeld worden gebracht, en leidt Lara’s dysforie, de ondraaglijke onvrede met haar lichaam, tot een schokkende, gewelddadige climax waarin zij *spoiler alert en trigger warning* uit pure wanhoop haar penis probeert te verwijderen met een keukenschaar. De film is mede hierdoor in zware taal veroordeeld. Één criticus noemde de film ‘een gevaar voor de transgender gemeenschap’, een ander zelfs ‘trans trauma porn’.
Toen ik Girl voor het eerst zag, ter voorbereiding van een interview met de Vlaamse regisseur Lukas Dhont voor Cineville, had ik vooral veel vragen. Waarom had Dhont voor zo’n heftig einde gekozen? Waarom al dat naakt? En toch vond ik ook dat de film op bepaalde momenten een diepgaand inlevingsvermogen toonde in hoe het is om anno 2018 een transgender tiener te zijn. Op bepaalde momenten was het verhaal voor mij zo herkenbaar dat het me ontroerde. In een film waarvan ik bepaalde momenten niet begreep, voelde ik mijzelf op andere momenten juist begrepen.
Er zijn maar weinig transgender-gerelateerde films die de hyperfocus op het lichaam ontstijgen. 
De kritiek is niet geheel onterecht. Door de jaren heen zijn er maar weinig transgender-gerelateerde films verschenen die de hyperfocus op het lichaam van transgender personages weten te ontstijgen; scènes waarin trans personages hun naakte lichamen bekijken in de spiegel, met blikken variërend van melancholie tot afschuw, vormen één van de belangrijkste thema’s van het genre.
De voorbeelden zijn eindeloos. Silence Of The Lambs, Transamerica, Boys Don’t Cry, The Danish Girl – in iedere film staat het transgender personage wel een keertje zonder kleren voor de spiegel. In The Danish Girl zien we zelfs het topje van Eddie Redmayne’s penis ‘discreet’ in de schaduw van zijn thigh gap verdwijnen. Ook Girl zoomt geregeld in op Lara’s kruis, vaker en explicieter zelfs dan in al die eerdere films. In de openinggscène ontwaakt ze in een houding (en een onderbroekje) die geen twijfel laat over wat er tussen haar benen zit, en later zien we haar een paar keer naakt met een gefrustreerde blik voor de spiegel staan. 
Brandon Teena (Hilary Swank) bekijkt zichzelf in de spiegel in Boys Don’t Cry (1999)
Hoewel zulke spiegelscènes bedoeld zijn om de kijker (die in veel gevallen zelf niet transgender zal zijn) mee te nemen in de manier waarop Lara naar haar eigen lichaam kijkt, maken ze het lichaam van het trans personage ook tot een voyeuristisch object, iets waarnaar een nieuwschierig cis publiek naar hartenlust mag gluren. En leden van de transgender gemeenschap krijgen in het dagelijks leven vaak met zulke nieuwsgierigheid te maken. Mensen stellen mij bijvoorbeeld regelmatig vragen over dingen die eigenlijk ontzettend privé zijn: of ik wel of niet geopereerd ben; waarom ik niet voor een borstvergroting heb gekozen; of ik het erg vind dat ik geen kinderen kan krijgen.
Het maakt de genderexpressie van transgender personen tot een goocheltruc
Het probleem met dit soort ‘cis-nieuwsgierigheid’, en de expliciete manier waarop hij in films bevredigd wordt, is dat de personages die we voor de spiegel zien staan geen keuze hebben of ze de toeschouwer in hun beleving toelaten. Bovendien impliceert de obsessie met de lichamen van trans personen dat de waarheid over iemands gender ondanks alles toch altijd in het lichaam besloten ligt. Het maakt de genderexpressie van transgender personen tot een goedkope goocheltruc, die voor de bevrediging van een cis publiek zomaar ontmaskerd mag worden. Maar het naakte lichaam omvat niet altijd de naakte waarheid.
Veel critici noemen het feit dat Dhont cisgender is als voornaamste reden voor het feit dat de film af en toe uit de bocht vliegt. Maar ik vind dat, ondanks dat Girl op sommige vlakken twijfelachtige keuzes maakt, er ook veel momenten zijn waarop de film juist vol in de roos schiet. Zo speelt Victor Polster Lara ongekend integer en gelaagd. En hoewel hij ook cisgender is (ook daarop was kritiek), herkende ik stukjes van mezelf in hoe hij Lara neerzet. De scènes tussen Lara en haar psycholoog, bijvoorbeeld, waarin Polster haar verstilde weerstand tegen zijn vragen subtiel overbrengt, voelden in diepgaande overeenstemming met de gevoelswereld van mijn 15-jarige zelf.
Hoewel Victor Polster cisgender is herkende ik stukjes van mezelf
Daarnaast is het onwaar dat de destructieve relatie die Lara heeft met haar lichaam alleen voort zou komen uit Dhonts perspectief als cis man. Toen ik hem ernaar vroeg in ons interview, vertelde hij dat de film is gebaseerd op het leven van Nora Monsecour, een transgender vriendin van hem, die de film heeft beschreven als een waarheidsgetrouwe weergave van haar verhaal.
Ondanks dus dat ook ik sommige aspecten van Girl problematisch vond, heeft de film naar mijn mening zeker niet alle kritiek uit de hoek van de transgender gemeenschap verdiend. Hoewel ik het belangrijk vind dat wij als transgender gemeenschap kritisch blijven over onze representatie, en meer zeggenschap krijgen over hoe onze verhalen verteld worden, vind ik het ongenuanceerd en misplaatst om de film ‘gevaarlijk’ te noemen.
Ja, ook ik vond het einde van de film onnodig, en ja, ook ik vond de naaktscènes jammer. Maar ik ben bang dat als we te getriggered raken door specifieke scènes, we de momenten missen waarop de film de beleving van transgender personen juist met zeldzame empathie en integriteit weet te vatten.
Bron: https://www.cineville.nl/magazine/girl-de-naakte-waarheid
