In Nederland is de zorg half gedepathologiseerd. Staat, medische hulp en publieke opinie moeten nog een lang eind afleggen voor we zijn waar we willen.
Vanaf 1 juli 2014 kan iedereen met een wettige verblijfsstatus in Nederland, die hun geslachtsaanduiding (gender marker) wil veranderen, dat vrij eenvoudig doen. Om te beginnen met het geboortecertificaat oor wie hier is geboren, door naar het paspoort, de ID kaart en alle afhankelijke registratie als ziektekostenverzekering en studentenkaarten.
Op zich is die verandering niet nieuw. Maar de vereisten zijn dat wel. In tegenstelling tot het Nederlandse zelfbeeld, zijn we niet de eersten en lopen we daarin niet ook voorop. Al in 2004 ging Groot-Brittannië ons voor met de Gender Recognition Act die korte metten maakte met de vereiste medische interventies om je gender marker te veranderen. Evenwel moet je verschijnen voor een zeer kritisch (transfoob) Gender Recognition Panel dat een extra beoordeling doet en je dan hopelijk je “gircle”, Gender Recognition Certificate, verschaft. Maar voor volledige wijziging o.m. ook van je geboortecertificaat, moet je toch nog steeds operaties ondergaan en steriel zijn.
Ondertussen hebben een aantal andere Europese landen hun wetgeving veranderd en zijn anderen (zoals België) er mee bezig. Maar dat was niet voor in 2012 Argentinië de gouden standaard zette met hun wet. Nederland is hierin maar een middenmoter.
Wat zijn precies de vereisten in Nederland?
1. Minimaal 16 jaar zijn
2. Nederlandse nationaliteit of langdurige verblijfstitel hebben
3. Een brief ondertekend door een medicus of psycholoog die veel genderzorgvragers ziet. Die moet dan in een speciaal BIG register staan. De brief bevestigt dat jij overtuigd bent tot ‘het’ andere geslacht te behoren.
4. Met de brief ga je naar het geboorteregister van de gemeente waar je geboren bent en je vraagt om de zaak te wijzigen.
De prijs voor de brief varieert. Aan het VUmc betaal je €65 als ze je kennen en je er onder behandeling bent. Zo niet, dan betaal je €250 extra, naast de €65 administratiekosten. Dat is een premie op medicalisering dus.
Zoals gezegd bevestigt een brief alleen de overtuiging van de drager, niet of de genderdysforie/incongruentie heeft, trans* is. Wanneer de verzoeker van de brief medische interventies vraagt later om lichaam en gender meer op één lijn te krijgen, kan dat nog steeds. Die moet aan het eind van de rij aansluiten en het hele diagnostisch proces door dat checkt of men aan de criteria voldoet en dan de gekozen interventies ondergaan.
Maar vergeleken met de gouden standaard van Malta of Argentinië is er nog veel te doen
Want wat is er nog nodig?
– Er is een leeftijdsgrens die behoorlijk hoog ligt, op 16 jaar, terwijl de medische grens voor competentie, inzicht op 12 jaar ligt en meegroeit met inzicht. Diverse landen leggen de grens veel lager zoals Noorwegen (6 jaar) en Argentinië (14 maar eerder met steun). Het gaat hier nogmaals om wettelijke verandering van je gender niet om medische ingrepen.
– Transgender personen mogen nog steeds niet over hun eigen leven. lichaam beslissen, zelfs niet als volwassenen. Zoel het parlement, als het Amsterdamse genderteam dat in tegenstelling tot TNN wel officieel geraadpleegd was, vertrouwden niet dat wij over onszelf kunnen beslissen. Een rechtstreeks uitvloeisel van de pathologisering in DSM en ICD. Dit gebrek aan autonomie geldt overigens ook voor mensen die een abortus nodig hebben en andere groepen die te ver afwijken van de witte cisgender heterostandaard. In Nederland en andere landen heeft de witte cisheteromannenmaatschappij forse problemen met de autonomie van minderheden en wil niet horen dat beleid discriminerend is, in effect of in oorsprong. De meerderheid wil er niets van weten. De consequentie is dan ook een falen van het liberale idee van onafhankelijkheid en gelijkheid. De Nederlandse maatschappij is het groot accepteert het bestaan van transpersonen en zolang transmensen nergens in de nog steeds opgelegde genderdichotomie passen, krijgen ze zelfs een soort van respect. In het groot gaat respectabiliteit samen met assimileren, aanpassen aan de norm. Dat zie je heel duidelijk in het Zwarte Piet debat dat elke tweede helft van het jaar over ons heen raast. Protesteren tegen Zwarte Piet zet je buiten de goed/fout dichotomie. En trans* en niet-wit zijn compliceert de zaak nog verder.
Wat doet dit alles nu met het proces van ICD hervorming?
Deze wet net als andere in Andalusië (Spanje), Ierland, Malta, Colombia, Noorwegen maakt een eind aan de noodzaak trans en gender-non-conforming mensen in een classificatie voor geestesziekten te zetten. Trans*personen worden nu grotendeels gedefinieerd als in staat om zichzelf te kunnen definiëren, net als de gendertraditionele cisbevolking. Mocht de werkeloosheid onder keuringspsychologen toenemen, dan weet u dat we succes hebben Psychiatrische interventies 
in de levens van mensen die anders maar verder niet zieker zijn, worden nu bij wet afgeschaft. Vereiste medische procedures, gedwongen hormoonbehandeling en genitale chirurgie die je vruchtbaarheid wegneemt zijn in een aantal landen w.o. Nederland per wet afgeschaft. Dus moet je toestemming geven voor medische interventies (informed consent) en zal het wrede en onmenselijke aspect verdwijnen. Het diagnostisch proces zoals aangeven in diverse handboeken moet dan ook herzien worden en aangepast aan de nieuwe realiteit. En dat maakt blije transen 
Dit alles betekent nog niet dat we helemaal gedepathologiseerd zijn, maar het is een forse stap richting demedicalisering. het feit dat we nog steeds een medische of psychologisch attest nodig hebben van zeer specifieke en ‘opgeleide’ zorgaanbieders betekent dat mensen geen autonomie hebben over hun genderidentificatie. Zonder experts kunnen we knetter, lijp, stapelgek, mataglap zijn, last hebben van psychose of schizofrenie. Dus willen staat en medici een rol spelen in onze identificatie. Als grensbewakers. Alleen na voldoende bewijs (geen statistisch significante groep afwijzingen) willen ze ons mogelijk aarzelend zeggenschap over ons eigen leven gunnen.
Wanneer er geen GIC (Gender Incongruence in Childhood) diagnose komt in de ICD, hebben alle landen die met de ICD-11 werken de kans om gendercreatieve of expansieve kinderen op een bevestigende manier te helpen: wie je bent zeg je zelf. Als de wet deze kinderen toestaat voor zichzelf te besluiten, zouden ze net als volwassenen moeten worden gezien met hun wettelijke gender en hun al da niet bij de normen passende lichaam. natuurlijk zijn medische interventies niet in zicht tot de puberteit begint, maar de kinderen kunnen een behoorlijk goed leven leiden omdat hun rechten worden gerespecteerd. Wat wil je nog meer voor deze kinderen (en anderen)?
De huidige stand van zaken is kritiek. Ik ben blij met de pogingen om de best mogelijke sociale psychologische en medische zorg te geven aan jonge transmensen, maar de sterke medische focus is verontrustend. Het is een verkeerde focus. In plaats van ons te richten op de vraag hoe deze kinderen het best mogelijke leven krijgen, kijkt men hoe ze medisch het best kunnen worden geholpen. Zoals Valentijn de Hingh zei in haar praatje op de plenaire dag (van WPATH): “Ik was vanaf mijn vijfde patiënt, en dat heeft ertoe geleid dat ik nog steeds met identiteitsvragen rondloop.” Er is meer aandacht voor de zorgvrager nodig, minder voor de ideeën van de medici. Het proces doet weinig voor empowerment en veel voor inpassen in de cis-samenleving (de huidige samenleving waarin niet-trans zijn de gehandhaafde norm is). Gegeven de problematische aspecten van de cis-samenleving die ik eerder beschreef zie ik hier wel een aantal problemen opdoemen. Maar dat is waar medisch en juridisch scheiden.
Visies hoe daar te komen en wat in welke context nodig is om trans jeugd (en volwassenen) te depathologiseren, verschillen. In de Nederlandse context zou ik kiezen voor wetswijziging van de wet op de geslachtsregistratie (BW 1:28), zo dat de leeftijdsgrens verdwijnt evenals de nood tot certificatie van onze overtuiging. Diagnose is overbodig: de experts kunnen niet anders dan op (de consistentie) van onze verhalen reageren. Wanneer een trans*persoon met vragen over hun gender zit, hebben ze geen diagnose nodig maar een luisterend oor dat helpt (re/de)construeren. Het is meestal weer een cispersoon evt. die die diagnose zou geven,en dat schiet niet op dus.
Vanwege het recht op de hoogst haalbare standaard van gezondheid hebben we een recht op trans*zorg. De Speciale Gezant voor AIDS in Azië en de Pacific van de VN Secretaris-generaal stelt duidelijk: “Transfobie is een gezondheidsissue.” De Commissaris van de Raad van Europa stelt dat trans* gezondheidszorg beschikbaar, toegankelijk en vergoed moet zijn. In Nederland kan dit niet (zoals wel in Argentinië en Malta) in dezelfde wet geregeld worden, maar ook dan is nog betwistbaar of het goed gaat. Kijk naar Frankrijk (2009) en Denemarken nu. Transgender is geen geestesstoornis meer, maar in Frankrijk is nog steeds geen goede regeling (wet) en in Denemarken is met de recente wet meteen de optie voor alternatieve zorg afgesloten en moet men naar het compleet ouderwetse nationaal seksuologie-instituut met een wachtlijst van hier tot Kopenhagen. Goede zorg is iets dat ook in Oslo nog geregeld moet worden. Er is dus nog een hoop te doen.
Bron: auteur Vreer Verkerke
Volg Vreer via de website: http://www.vreerwerk.org/
Het is een ingewikkelde materie. Laat ik allereerst zeggen dat ik ontzettend blij ben dat ik in Nederland woon. Misschien dat het in Malta en Argentinië beter geregeld is, maar in de meeste landen is het zoveel slechter. Ik heb het gevoel dat de VU mij volledig vrijlaat in mijn keuzes. Wel een operatie maar geen ‘real life fase’ kan niet, maw je kan als man geen geen vagina krijgen. Ik vind dat niet zo gek. Ik heb nu een vrouwelijk paspoort, maar ben niet verplicht tot hormoonbehandeling of welke operatie operatie dan ook. Ik heb wel een jaar met een psycholoog daarover moeten praten. Het is best wel handig om samen uit te vogelen of het vrouwgevoel permanent is. Om ieder jaar je geslacht te veranderen in je geboorte register lijkt me een verspilling van overheidsgeld. Dan kunnen we beter maar dat hele M/V maar afschaffen.
Overigens beschouw ik mezelf als vrouw met een chromosoom afwijking. Daarmee pathologiseer ik mezelf weer. Alleen verschuif ik het van geestelijk naar lichamelijk. Ik realiseer me dat dit erg door mijn cultuur gestuurd wordt. Maar voor mijn gevoel klopt dit gewoon, het is een andere manier om te zeggen dat je in het verkeerde lichaam geboren bent. Ook als mijn transitie volledig afgerond is zal ik nog steeds niet beter zijn. Dat Y-chromosoom blijft zitten. Hoe ziek ben ik?
Er wordt hard gewerkt aan het afschaffen van de genderregistratie. In elk geval in identiteitsdocumenten, en hopelijk ook op het geboortecertificaat. Dat zal praktisch het nodige gaan schelen.
Het is best mogelijk dat je een vrouw bent met een chromosoomafwijking, maar niet omdat je XY chromosomen zou hebben en je lichaam hebt laten vervrouwelijken. Niet standaard in elk geval. Of je zou een intersekse conditie, een geslachtsvariatie moeten hebben. maar dat is niet wat ik lees. Ook met “gewoon” 46XY kun je prima vrouw zijn. Je geslacht blijkt een verdomd slechte indicator te zijn voor je genderidentiteit. Je gevoel – vaak van kindsbeen af – is de beste indicator. Dat dat niet zo veel bewijs is … dat geldt alleen voor wie niet wil kijken en luisteren naar hoe een ander zich verklaart.