Al jaren getrouwd, maar nu is er een probleem. En het lijkt onoverkomelijk. Kan therapie uitkomst bieden?
Psychologe Annette Heffels vertelt wekelijks een verhaal uit haar praktijk over een relatie die in de problemen is geraakt. Dit is het verhaal van Nancy (40) en Thijs (38).
Nancy is moeder van tweeling Pascal en Charlie (9) en woont sinds kort samen met Thijs. Zij is huisvrouw, hij verkoopleider
Nancy is ruim vijf jaar geleden al eens bij me geweest voor relatietherapie, samen met haar (inmiddels ex-)man. Al snel werd toen duidelijk dat Nancy’s toenmalige man al besloten had bij haar weg te gaan en bij zijn vriendin te gaan wonen. Nancy, die aanvankelijk wanhopig was en zich niet kon voorstellen hoe zij het in haar eentje met twee kleine kinderen kon reden, krabbelde langzaam overeind. Ze realiseerde zich dat ze uit onzekerheid en de angst om verlaten te worden veel te veel over haar kant had laten gaan. Haar leven draaide om het opvangen en plezieren van haar man, die haar regelmatig liet weten dat ze daar niet in slaagde. Hij liet zich kwetsend en geringschattend over haar uit en door de jaren heen was ze hem gaan geloven. Ze verliet de therapie met veel meer zelfvertrouwen. De verandering die ze had ondergaan, leek mij behoorlijk solide en ik ben dan ook verbaasd en een beetje teleurgesteld als ik haar opnieuw als een hoopje ellende tegenover mij zie zitten. “Weer eens op de verkeerde man gevallen” zegt ze.
“Die lieve attente en zorgzame Thijs, die je net had ontmoet toen we de therapie afsloten?” vraag ik. “Die blijkt nu helemaal niet lief?”
“Jawel, juist wel,” zegt ze, “dat maakt het zo moeilijk. We hebben, of liever hadden het samen fantastisch. Je weet dat we een hele tijd een lat-relatie hebben gehad.
Voor mij was het na al die tijd een te grote stap om opnieuw te gaan trouwen. Maar het ging allemaal goed, ook met de kinderen. Maar toen gebeurde dat….Ik vind het zo gênant om het te vertellen. Ik ben totaal over mijn toeren geraakt en ik heb hem gevraagd om meteen weg te gaan. Dat kon natuurlijk niet, ook niet vanwege de kinderen. Die zijn intussen erg aan hem gehecht en ik kon het ze niet aandoen dat er weer een man van wie ze hielden zomaar zou vertrekken uit hun leven.”
“Je weet de spanning er wel in te houden,” zeg ik. “Zou je me willen vertellen wat hij heeft gedaan?”
Haar gezicht vertrekt bij de herinnering. “Ik heb hem betrapt, toen ik thuiskwam van een vergadering van de oudercommissie, kennelijk vroeger dan hij had verwacht. Hij had mijn kleren aan en was bezig met mijn make-up. Hij schrok natuurlijk ook heel erg, maar achteraf zei hij dat hij ergens ook wel opgelucht was dat ik het nu wist. Hij zei dat hij vaak op het punt had gestaan om mij te vertellen dat hij zich graag zo kleedde. Hij hoopte dat ik het zou kunnen accepteren. Hoe zei hij dat ook weer? Hij had er zelfs over gefantaseerd dat we ons soms samen als twee “vriendinnen” mooi zouden maken. Ik ging bijna over mijn nek toen hij dat zei. Dat is toch abnormaal, zoiets? Ik voelde me zo bedrogen. Al die tijd had hij gedaan alsof er niets aan de hand was en nu ik mijn eigen leven had opgegeven om met hem samen te gaan wonen, kwam de aap uit de mouw. Sinds ik hem zo heb gezien, kan ik hem nauwelijks meer aanraken, laat staan met hem vrijen. Ik wil hem niet zien als een vriendin, of als een vrouw, ik heb behoefte aan een man naast me. Hij zegt dat hij niet veranderd is en dat hij nog steeds mijn man is. Maar voor mij is hij geen echte man meer. Hij probeert het uit te leggen: dat hij geen vrouw wil zijn, maar dat hij het spannend vindt om af en toe vrouwenkleren aan te trekken. Ja wat nou spannend? Ik dacht altijd dat hij het opwindend vond om met mij te vrijen, maar nu weet ik niet meer wat zich allemaal in zijn hoofd afspeelt. Ik vraag er soms naar, maar als hij probeert er iets over te vertellen, knap ik meteen af. Het idee dat hij soms vrouwenondergoed draagt, of daar opgewonden van wordt en dan gewoon weer met mij vrijt: ik vind het walgelijk. Stel je voor dat de kinderen hem zo zien. Dan kunnen ze toch geen respect meer voor hem hebben of voor mij? Wat moet ik doen? Ik kan dit niet accepteren, maar tegelijk is hij ook de Thijs, die ik dacht te kennen en die ik niet kan missen.”
Thijs: “Ik neem het mezelf ontzettend kwalijk dat ik Nancy op deze manier heb geconfronteerd met mijn…………,hoe zal ik het noemen, mijn ‘afwijking’ opent Thijs het gesprek. “Ik dacht dat ze pas later thuis zou komen, maar ik ben ook niet echt voorzichtig geweest. Misschien was ik er onbewust toch een beetje op uit om betrapt te worden. Het zat me al een tijd dwars dat ik iets geheim hield wat voor mij zo belangrijk is. Misschien is het naïef, Ja dat is het zeker, maar diep in mijn hart had ik gehoopt dat Nancy het zou begrijpen, of misschien zelfs leuk zou vinden. We voelen elkaar op ieder ander gebied zo goed aan, ik heb me nog nooit zo verbonden gevoeld met een vrouw. Ik had fantasieën dat we misschien samen iets zouden kunnen uitzoeken voor mij om aan te trekken, dat we samen dat geheim zouden kunnen delen en dat het onze intimiteit zou versterken. Achteraf begrijp ik ook niet dat ik dat heb kunnen denken. Ik heb juist altijd mijn best gedaan om mijn ‘hobby’ te verbergen, omdat ik weet dat mensen het niet begrijpen. Ik begrijp het zelf niet. Ik heb me vaak genoeg voorgenomen dat het afgelopen moest zijn. Toen we gingen samenwonen, heb ik mijn spullen weggedaan. Ik dacht dat ik ermee zou kunnen stoppen als we samen waren, maar de drang om weer wat te kopen en het af en toe aan te trekken, is zo groot.
Vaak is het ‘genoeg’ als ik iets draag onder mijn eigen kleren, maar soms wil ik me helemaal verkleden. Sommige dingen van Nancy passen me, dus ik heb niet zoveel hoeven te kopen. Ik weet dat het vreemd is, maar in feite doe ik er toch niemand kwaad mee. Het is spannend om vrouwenkleding aan te trekken en op de een of andere manier ook ontspannend.
Als ik me helemaal als vrouw kleed, is het net alsof ik in een trance ben. Ik weet niet hoe ik het moet zeggen. Alsof ik alle stress dan los kan laten. Voor mijn gevoel heeft het niet eens zoveel met seks te maken. Het heeft zeker niets met mijn relatie met Nancy te maken. Dat kan ik haar niet duidelijk maken. Ik kom seksueel zeker niet tekort bij haar, maar er is een groot verschil tussen seks met een vrouw en de opwinding die dit geeft.
Dit is helemaal voor mijzelf. Nancy heeft mij gevraagd of ik misschien liever een vrouw zou willen zijn, of met een man zou willen vrijen, Maar dat is absoluut niet het geval. Ze heeft me ook gevraagd of ik ermee zou willen stoppen voor haar, maar ik heb eerlijk gezegd dat ik niet weet of mij dat zou lukken, omdat ik dat vaker heb geprobeerd. Later heeft ze gezegd dat het voor haar geen waarde heeft als ik alleen voor haar zou stoppen, terwijl ik daar zelf niet achtersta. Soms ben ik er weken of maanden niet mee bezig, maar het is net alsof van binnen de spanning groeit. Ik ga fantaseren en uiteindelijk geef ik er aan toe. En zo erg is het toch eigenlijk niet? Ik doe er niemand kwaad mee. Ik hoef me ook niet zo in het openbaar te vertonen. Dat durf ik niet eens. Achteraf is het stom dat ik er nooit wat van heb gezegd. Doordat ik er altijd zo stiekem over heb gedaan, is het voor Nancy nu extra bedreigend. Ik wou dat ik haar duidelijk kon maken dat ik niet ben veranderd, dat ik gewoon de man ben die ze kent en om wie ze geeft.”
De therapie
Travestie of transvestisch fetisjisme, de officiële term, wordt gezien als een parafilie. Van een parafilie is sprake als iemand seksueel opgewonden raakt door andere voorwerpen of mensen dan ‘normaal’ is.
Iemand met een parafilie heeft fantasieën rond die ‘aparte’ seksuele voorkeur en doet er ook iets mee. Dat de term parafilie gebruikt wordt voor een heleboel verschillende soorten seksueel gedrag dat ‘anders’ is vind ik moeilijk. Sommige voorkeuren, bijvoorbeeld voor laarzen, rubber, of vrouwenkleding, zouden gezien moeten worden als variaties op normale seksualiteitbeleving. Terwijl andere, zoals exhibitionisme of pedofilie, bedreigend of beschadigend kunnen zijn en het praktiseren daarvan dus ook strafbaar is. Dan zou je moeten spreken van pathologie. Het vervelende van alle bijzondere vormen van seksueel gedrag onder één noemer te brengen, is dat veel mensen een onschuldige parafilie als travestie gaan zien, als iets engs.
Eigenlijk weten we heel weinig van parafilieen. We hebben wel wat ideeën. Over hoe ze ontstaan zouden kunnen zijn, maar die zijn nog niet echt wetenschappelijk getoetst. We weten zelfs niet hoe vaak parafilieen voorkomen, omdat mensen een dergelijke voorkeur niet openlijk uiten en er zelden behandeling voor zoeken. Meestal doen ze dat pas als de omgeving er problemen mee krijgt. Aangenomen wordt dat een parafilie zich na de puberteit ontwikkelt. De meest waarschijnlijke verklaring is dat iemand ‘toevallig’ seksuele opwinding koppelt aan een bepaalde situatie of voorwerp. Thijs bleek als puber geïnteresseerd te zijn geraakt in het ondergoed van zijn oudere zusje. Hij vond het spannend om te voelen, trok het soms aan en door daarbij te gaan fantaseren en te masturberen werd de verbinding tussen vrouwenkleding en seksuele opwinding sterker.
Als je niet betrapt wordt en een negatieve reactie in die ‘leerfase’ uitblijft, krijgt zo’n gewoonte de kans om uit te groeien tot een parafilie. Het kan zijn. Dat sommige mensen kwetsbaarder zijn voor het aanleren van een dergelijke verbinding. Kinderen, die op seksueel gebied niets mogen zouden mogelijk meer risico lopen om zoals Thijs hun verlangens in het geheim aan ongebruikelijke objecten of situaties te koppelen.
Het is niet gemakkelijk om een dergelijke voorkeur af te leren. Als het gaat om gedrag dat echt schadelijk is, wordt vaak gebruik gemaakt van een combinatie van medicijnen en therapie. Als het gaat om een onschuldige drang bij iemand die verder goed functioneert, zoals Thijs, zul je eerder proberen het binnen de relatie een oplossing te zoeken.
Hoewel Nancy aanvankelijk hoopte dat ik Thijs zou kunnen ‘genezen’, kwam ze hier gelukkig op terug. Het doel van de therapie werd dat Thijs en Nancy tegen elkaar konden uiten wat het gedrag van Thijs voor hen betekende. Ook praatten we over hun wensen en ideeën over seksualiteit en over het plezier dat ze beleefden aan het vrijen met elkaar. Omdat het voor Nancy moeilijk bleef om Thijs ‘zo’ te zien. Spraken wij af dat het voorlopig een privé-hobby van hem zou blijven. Als hij er behoefte aan had, zou hij zich verkleden en hij zou dat ook zeggen tegen Nancy, maar hij zou haar er niet in betrekken. Toen wij de behandeling beëindigden, was Nancy zelfs al een keer wat giechelig thuisgekomen met een paar damesschoenen voor Thijs.
Uit de Margriet nr. 44 jaargang 2002
