Hoger sterfte risico na sekse verandering

[joandelynn]

Vandaag stond er iets meer over dat nieuwe onderzoek in de Volkskrant:

De conclusie: man-vrouw transseksuelen hebben een bijna 50 procent verhoogd sterfterisico. Dat heeft ten dele te maken met meer zelfdodingen en met meer sterfte aan aids (in de jaren negentig). Maar verontrustend, zegt Gooren, is vooral de veel grotere kans op hart- en vaatziekten en beroerten.
De boosdoener is vermoedelijk het vrouwelijke hormoon ethinyl-estradiol, zegt Henk Asscheman. Transseksuelen die dat nooit hebben gebruikt of er mee zijn gestopt, hebben geen verhoogd sterferisico.

[AM_ber_79]

Als een man>>vrouw ts 10 jaar eerder overlijdt, is dat dan gezien als man of als vrouw? Vrouwen leven nu eenmaal statistisch gezien langer dan mannen.

[Saartje]

En die tien jaar gaan, zoals ik al zei, af van je gemiddelde levensverwachting. In Nederland is die momenteel voor mensen die als man worden geboren ongeveer 79 jaar. Maar ik heb geen idee of het wetenschappelijk is onderbouwd, het was volgens mij meer een vuistregel.

En vrouwen?
89?

Dan krijgen we er 10 jaar bij omdat we vrouw worden en leveren er 10 in omdat we zo slecht leven.
Volgens mij staan we dan weer quitte.

Ik had wel weer even een GVD moment bij dit bericht.
Wat een briljant excuus om de vergoedingen te stoppen...
Nu ook al in de krant, joepie!

[Frederique_]

Weten we in ieder geval gelijk welk hormoon we dus niet willen hebben. Of bestellen via huisarts/internet. Het geeft imo aan dat hormonen geen snoepjes zijn en dat je beter niet zelf kan lopen rommelen met hormonen.

Waarbij deze conclusie vermoedelijk dus het doel van het onderzoek geweest is...

Ze zullen -bijvoorbeeld- nooit onderzoek gaan doen naar de nadelige gevolgen van lange wachtlijsten voor geslachtsoperaties, of naar de nadelige gevolgen van het verplicht door de strot duwen van diensten van medisch psychologen in de procedure van het genderteam. Volgens mij kost alleen die psychologe me al 10 jaar van mijn leven. Maar nee, daar hoor je niemand over, dat wordt niet onderzocht...

Zelfs niet als het de vergoeding van die medisch psychologe had kunnen stoppen waardoor de verplichte aanwezigheid van zoiemand in ons proces minder vanzelfsprekend was geworden...

Groetjes,

Frederique

[Lisa met een S]

Volledige teksten van de artikelen in de Volkskrant, zaterdag 18 juli 2009:

Mannen die vrouw worden, hebben een verhoogde sterftekans

Kunnen transseksuelen levenslang hormonen van het andere geslacht krijgen zonder gevaar voor hun gezondheid? Naar dat vraagstuk doet Louis Gooren al jarenlang wetenschappelijk onderzoek. ‘Het is mijn levenswerk geworden. Ik heb ze zo lang behandeld, dat ik wil weten hoe het met ze afloopt.’

Hij publiceerde over kanker, botontkalking, migraine. Steeds was de conclusie dat de hormonen geen nadelig effect hebben. Hij stelde alleen een licht verhoogde kans op trombose vast bij man-vrouwtransseksuelen, maar dat risico verdween toen het hormoon dat zij kregen voorgeschreven, werd vervangen.

Nu ligt er een nieuw onderzoek, waarvoor Gooren samen met endocrinoloog Henk Asscheman, psychiater Erik Giltay en coördinator van het VUmc gendercentrum Jos Megens de gegevens achterhaalde van 1.330 transseksuelen (965 man-vrouw en 365 vrouw-man) over bijna twintigduizend patiëntjaren. Nooit eerder werd over zo’n lange periode onderzoek uitgevoerd.

De conclusie: man-vrouwtransseksuelen hebben een bijna 50 procent verhoogd sterfterisico. Dat heeft ten dele te maken met meer zelfdodingen en met meer sterfte aan aids (in de jaren negentig). Maar verontrustend, zegt Gooren, is vooral de veel grotere kans op hart- en vaatziekten en beroerten.

De boosdoener is vermoedelijk het vrouwelijke hormoon ethinylestradiol, zegt Henk Asscheman. Transseksuelen die dat nooit hebben gebruikt of die ermee zijn gestopt, hebben geen verhoogd sterfterisico. Al sinds 1989 schrijven endocrinologen dat hormoon bij voorkeur niet meer voor vanwege de verhoogde kans op trombose. Man-vrouwtransseksuelen die nu aan een behandeling beginnen, krijgen hormoonpleisters in een lage dosering. Van de onderzochte transseksuelen is eenderde het oude hormoon blijven gebruiken.

De onderzoekers vonden geen verhoogd sterfterisico bij vrouwmantransseksuelen. Dat kan erop duiden dat testosteron geen schade doet in een vrouwenlichaam, zegt Asscheman. Het kan ook met een gebrek aan gegevens te maken hebben. Vrouwen die man willen worden, melden zich vaak eerder en beginnen jonger met hormonen. Van de groep die aan het onderzoek meedeed, was slechts een enkeling boven de 65, de leeftijd waarop de sterfte aan hartkwalen toeneemt.

Het grootste compliment is: ik heb een gewoon leven nu

Wanhopige mannen en vrouwen kwamen bij hem langs omdat ze in het verkeerde lichaam zaten. In ruim dertig jaar behandelde endocrinoloog Louis Gooren 3.100 transseksuelen in het Amsterdamse VUmc. ‘Wat ze moeten doorstaan is zo zwaar, dat het hopelijk ooit niet meer nodig is.’
Door Ellen de Visser

In dertig jaar tijd behandelde hij 3.100 transseksuelen, maar endocrinoloog Louis Gooren (65) is nog altijd verbaasd, nee, verbijsterd, dat ze bestaan. ‘Dat er een ogenschijnlijke man of vrouw tegenover je zit die zegt dat het niet klopt wat je ziet. Ik kan er nog steeds niet over uit. Maar het bestaat echt, mensen liegen hier niet over. Er is niets aantrekkelijks aan transseksueel zijn.’

Manmoedige pogingen hadden ze vaak gedaan om hun gevoelens weg te drukken, de mannen en vrouwen die uiteindelijk in het Amsterdamse VU medisch centrum tegenover hem kwamen te zitten. Hij memoreert indrukwekkende levensverhalen, vertelt over zelfmoordpogingen, zelfverminking ook. ‘Ze waren soms zo desperaat,dat ze ingrepen op zichzelf uitvoerden. Het was een schreeuw om hulp natuurlijk.’

Gooren bood die hulp: tussen 1975 en 2006 schreef hij als hormoonspecialist in het gendercentrum van het VUmc 2.200 mannen en 900 vrouwen hormonen voor van het andere geslacht, zodat ze, na een operatie, eindelijk het lijf konden krijgen waarin ze gevoelsmatig geboren hadden moeten worden.

Onlangs werd hij 65 en nam hij officieel afscheid van het ziekenhuis dat dankzij hem wereldwijd op de kaart kwam te staan. Gooren was er twintig jaar lang de tot nu toe enige hoogleraar transseksuologie ter wereld. Dankzij zijn talrijke wetenschappelijke publicaties kreeg het vakgebied erkenning.

Het afscheid was ingetogen, hij houdt niet van borstklopperij. Hij is even over uit Azië, aan het einde van de week is er een etentje met oud-collega’s. Drie jaar geleden ging hij met vervroegd pensioen en vertrok hij naar Thailand, het land waarvan hij twintig jaar geleden bij een eerste bezoek meteen dacht: hier ben ik eerder geweest. ‘Terwijl ik helemaal niet in zweverige dingen als reïncarnatie geloof.’ Een bescheiden man met een zachte, Brabantse tongval, die gloedvol kan vertellen over zijn vak, maar zijn stem verheft zodra het onbegrip en de weerzin van de buitenwereld ter sprake komen.

Zo vaak al heeft hij in die dertig jaar zijn patiënten verdedigd als er weer eens kritiek kwam omdat ze psychisch gestoord zouden zijn, omdat hun behandeling verminkend zou zijn, of juist het toppunt van luxe – van onze belastingcenten bovendien. Hij grijnst: ‘Ja, er is een lelijke advocaat aan mij verloren gegaan. Mensen snappen het niet of vinden het doodeng, en roepen dan maar wat. Nog nooit hebben ze een transseksueel ontmoet, maar ze weten wel alles over transseksualiteit.’

Zijn pensionering heeft zijn gedrevenheid niet aangetast. Hij is adviseur van de Wereldgezondheidsorganisatie, spreekt op internationale congressen en publiceert nog steeds over endocrinologisch onderzoek.

Zo jammer, zegt hij, dat die databank met 3.100 patiënten, waaraan hij zo was toegewijd, sinds zijn vertrek bij het VUmc ligt te verstoffen. ‘De behandelingen zijn hier geconcentreerd in één ziekenhuis, en we werkten volgens strikte protocollen. Het is informatie waar de wereld jaloers op is. De database wordt nu niet meer goed bijgehouden. Terwijl je heel precies de gegevens moet invoeren om later tot valide wetenschappelijke uitspraken te kunnen komen.’ Gereformeerd Het vakgebied dat hem wereldwijd faam bezorgde, kwam bij toeval op zijn weg. Zijn opleider was aangezocht om in Amsterdam de hormonale behandeling van transseksuelen op zich te nemen, maar de professor overleed onverwachts, en zijn jonge assistent bood aan zijn taak over te nemen. Zo kwam hij halverwege de jaren zeventig in het VUmc terecht, nota bene een gereformeerd ziekenhuis. ‘Plastisch chirurg professor Bouman was een vooraanstaand lid van de Gereformeerde Gemeente, en hij heeft een belangrijke rol gespeeld. Het behandelen van transseksuelen werd beschouwd als naastenliefde, denk ik.’

Hij begon met een middag in de week, maar dat was al snel ontoereikend. Samen met Jos Megens, coördinator van het gendercentrum, zag hij al snel 150 transseksuelen per jaar, uit binnen- en buitenland. Eenderde van hen haakte uiteindelijk af. Twee vragen speelden daarbij een rol, legt Gooren uit: waren hun gevoelens sterk genoeg, en konden ze de last van de overgang aan? 'Vóór de operatie moeten transseksuelen twee jaar lang in de rol van het gewenste geslacht leven. Er waren erbij die de overgang niet aankonden. Sommigen dreigden alles kwijt te raken: partner, kinderen, werk.’

Wie doorzette, werd meestal gelukkiger, constateerde hij. Gooren bleef ze allemaal zien; na de operatie hield hij ze onder behandeling. ‘Het grootste compliment dat ze me konden geven, was te zeggen: wat kom ik hier eigenlijk nog doen, ik heb een gewoon leven nu. Het bleef een leven met beperkingen, maar ja, dat geldt niet alleen voor transseksuelen.’

Slechts een paar keer in zijn carrière kwam hij een spijtoptant tegen. ‘De diagnose was bij hen niet fout, maar de balans tussen vooren nadelen was niet goed gewogen. Ik kan me een fabrieksarbeider herinneren van een jaar of zestig die vrouw werd maar zijn baan kwijtraakte en vervreemd raakte van vrouw, kinderen en vrienden. Die zat helemaal alleen met een uitkering op een flatje. De vraag is dan, achteraf: had zij niet beter kunnen blijven zoals ze was? Wat brengt het meeste ongeluk? Tevreden zijn over je lichaam maar alles om je heen verliezen, of ontevreden zijn over wie je bent maar toch een sociale structuur hebben?’

Hij zegt dat hij met zijn collega’s in de loop van de jaren veel kritischer is geworden over de haalbaarheid van het leven in het andere geslacht. ‘Niet dat we in onze begintijd roekeloos waren, maar toen was het feit dat iemand transseksueel was veel gewichtiger dan nu. Wij zijn als behandelaars ook wat geraffineerder geworden. De drang van transseksuelen is vaak zo levensgroot, dat ze al snel zeggen: het komt allemaal best goed. Later gingen we praten met de huisarts, met sociaal werkers, en dwongen we onze patiënten er nog beter over na te denken.’ Verkeerde adviezen Mededogen had hij met die ruim drieduizend volwassenen die drie decennia achtereen zijn spreekkamer bevolkten. Zovelen die verkeerde adviezen hadden gekregen, die op tal van manieren hadden gepoogd om hun weerbarstige psyche aan hun lijf aan te passen. Hij ziet nog die man van 78 voor zich, drie keer getrouwd geweest op advies van psychologen, ‘omdat de onzin in zijn hoofd dan wel zou overgaan’. Drie keer een totale mislukking geworden, en hij voelde zich daar zó schuldig over.

‘Die man had na een leven vol misère de moed opgevat om zich bij ons te melden. Voordat hij zijn kist in ging, wilde hij zo graag voelen hoe het was om een vrouw te zijn. Hij dacht dat hij te oud was voor een operatie, maar professor Bouman, de plastisch chirurg, zei: ik maak het zo dat als mensen niet heel erg goed kijken, ze denken dat je een vrouw bent.’

Wat is het dan dankbaar, zegt hij, om te zien hoe zelfverzekerd de jongeren zijn die sinds een aantal jaren in het VUmc worden behandeld. Hoogleraar medische psychologie Peggy Cohen is in het Amsterdamse ziekenhuis uitgegroeid tot autoriteit op het gebied van pubers, die na een langdurige en strenge screening puberteitsremmers kunnen krijgen. Doordat zij geen secundaire geslachtskenmerken ontwikkelen, heeft de behandeling bij hen een fraaier resultaat. Dat helpt zeker bij de sociale acceptatie, zegt Gooren.

De tragiek van volwassen transseksuelen is dat ze veelal veranderingen in hun privéleven moeten accepteren, zegt hij. ‘Het is toch vreselijk als je tegen je eigen vrouw moet zeggen: ik ben eigenlijk ook een vrouw. En wat doe je als kind met een transseksuele ouder? Dat is niet te behappen. Die enorme problemen voorkom je door vroegtijdig te behandelen.’

Vaak heeft hij gezegd dat hij vóór zijn dood het geheim van dat fascinerende syndroom zou willen kennen. Twintig jaar nadat hij de eerste transseksueel had behandeld, werd er een begin gemaakt met de ontsluiering van dat raadsel. In 1995 ontdekte hoogleraar neurobiologie Dick Swaab na hersenonderzoek bij een aantal overleden patiënten van Gooren dat een geslachtskenmerk in een hersenstructuur bij transseksuelen omgekeerd is. De seksuele differentiatie van het brein en het lijf verlopen niet synchroon, en bij transseksuelen blijkt het brein de verkeerde weg te zijn ingeslagen.

Het was een ontdekking die zoveel veranderde, zegt Gooren. Opeens moest hij bij het Hof in Straatsburg uitleg komen geven en werd in Groot-Brittannië de wet gewijzigd, opeens was transseksualiteit iets wat iedereen blijkbaar kon overkomen. Hij zegt: ‘Emanci- patoir is die vondst een enorme stap vooruit geweest. Bizar eigenlijk. Als er maar een biologisch substraat is, als het niet zomaar een rare gedachte is, dan is het voor de buitenwereld te bevatten.’

Als de oorzaak van die afwijkende hersenstructuur wordt gevonden, kan transseksualiteit in de toekomst mogelijk worden voorkomen. Wat zou dat mooi zijn, verzucht Gooren. ‘Hoewel transseksuelen dat zelf waarschijnlijk niet graag horen. Mensen houden toch een beetje van wie ze zijn. Maar wat transseksuelen moeten doorstaan, is zo zwaar dat ik zou wensen dat die beproevingen ooit niet meer nodig zijn.’

[ik ben hier niet meer]

Dankjewel voor deze volledige tekst Lisa.

[adriana]

Hi,

De boosdoener is vermoedelijk het vrouwelijke hormoon ethinylestradiol, zegt Henk Asscheman. Transseksuelen die dat nooit hebben gebruikt of die ermee zijn gestopt, hebben geen verhoogd sterfterisico. Al sinds 1989 schrijven endocrinologen dat hormoon bij voorkeur niet meer voor vanwege de verhoogde kans op trombose. Man-vrouwtransseksuelen die nu aan een behandeling beginnen, krijgen hormoonpleisters in een lage dosering. Van de onderzochte transseksuelen is eenderde het oude hormoon blijven gebruiken.

De aanhef van het artikel "Mannen die vrouw willen worden, hebben een verhoogde sterftekans" wordt dus in feite geheel onderuit gehaald door wat Henk Asscheman zegd dat het vrouwelijke hormoon ethinylestradiol de oorzaak is, het wordt niet meer toegediend dus hiermee gecorrigeerd zou een nieuw artikel moeten zijn:
"Mannen die vrouw willen (waarbij willen discutabel is) worden, hebben geen verhoogde sterfte kans, mits ze geen ethinylestradiol gebruiken.

De winst is dat er duidelijkheid is over dit onderwerp.

[Frederique_]

Ook van mij dank voor de volledige tekst.

Groetjes,

Frederique

[AM_ber_79]

Waar ik me echter nog het meest over verbaas is de ophef over dit alles. Er wordt toch vrij duidelijk vermeld dat al 20 jaar (!!!) dit hormoon niet meer wordt voorgeschreven door t VUmc. En zeg eens eerlijk, wie van ons hier treft dit dan?

@ Frederique: er wordt ook gezegd dat t aantal sterfgevallen door AIDS (jaren 90) en zelfdoding erg hoog is. Wat de oorzaken van die laatste zijn, zijn ook meervoudig. Denk wel dat wat jij aanhaalt er een van is. Al zal je daar nooit een goed beeld van kunnen krijgen, omdat dit natuurlijk subjectief is. Hart en vaatziekten zijn immers meetbaar.

[EvaLvanE]

Toch zou er ook nog iets anders een rol kunnen spelen: borstimpantaten (siliconen). In veel landen is de toepassing van siliconen inmiddels verboden. In de VS zelfs al sedert 1992.
Nederlandse onderzoekers menen echter nog steeds dat het onschadelijk is. Met name wanneer het zakje waarin de siliconenmassa verpakt is gaat lekken (en dat hoeft maar heel gering te zijn) kunnen de gevolgen uiterst vervelend zijn en kan onder meer het auto-immuunsysteem worden aangetast.

[ik ben hier niet meer]

Er werden in de tijd dat ik geopereerd werd (1998) al geen zakjes met vloeibare silicone gebruikt. Ze kunnen wel lekken, maar het is meer een soort stroopachtige massa die er in zit heb ik begrepen. Bij doorsnijden is het niet meteen een leeg zakje ook. Ook is de kwaliteit vele malen hoger dan die in het begin van implantaten was. En de reden waarom silicone niet gebruikt zou mogen worden is nog steeds twijfelachtig. Bedenk wel dat ze in de VS heel erg streng zijn en bang zijn voor rechtszaken. Androcur is in de VS ook niet toegestaan.
Wat betreft ethinylestradiol, ik heb dit ook nog gebruikt in het begin (voorjaar 1997). Ik weet niet meer wanneer ik precies ben overgestapt op progynova, maar absoluut pas na de operatie. Dus dat het al 20 jaar niet meer gebruikt wordt klopt dus ook weer niet.

[joandelynn]

Volgens het artikel over hormonen op europeants.org zijn ze er in 2002 pas mee gestopt:

Het genderteam van het Academische ziekenhuis van de Vrije Universiteit schrijft basaal de
volgende hormonen voor:
Pre-op transseksuelen onder de 40 jaar:
− Androcur® 100 mg/dag
− Ethinylestradiol 100 μg/dag (tot voorjaar 2002)
− Progynova® 4 mg/dag (sinds voorjaar 2002)

[Frederique_]

Wat mij persoonlijk vooral erg stoort is de volgende alinea:

Slechts een paar keer in zijn carrière kwam hij een spijtoptant tegen. ‘De diagnose was bij hen niet fout, maar de balans tussen vooren nadelen was niet goed gewogen. Ik kan me een fabrieksarbeider herinneren van een jaar of zestig die vrouw werd maar zijn baan kwijtraakte en vervreemd raakte van vrouw, kinderen en vrienden. Die zat helemaal alleen met een uitkering op een flatje. De vraag is dan, achteraf: had zij niet beter kunnen blijven zoals ze was? Wat brengt het meeste ongeluk? Tevreden zijn over je lichaam maar alles om je heen verliezen, of ontevreden zijn over wie je bent maar toch een sociale structuur hebben?’

...alsof het weer die gasten van de VU zijn die ons vanuit al hun wijsheid tegen onszelf moeten beschermen...

't Blijft raar dat Gooren hier vanuit de VU een (retorisch) antwoord op geeft. En niet de patiënt achteraf gezien een reëel antwoord over zichzelf. Ik ken mensen die over zichzelf een heel ander antwoord geven dan de VU over deze mensen zou doen.

Soms is leven gewoon: iets over jezelf ontdekken. Bijvoorbeeld dat je een vrouwelijke kant hebt. En dat je daar iets mee moet. Bijvoorbeeld hormonen en/of een SRS. Soms zijn de gevolgen groot. Soms denk je daar met gemengde gevoelens aan terug. Maar op dat moment kon je niet anders. Wat de VU nu probeert te doen is de wijsheid-van-achteraf vooraf te voorspellen. Alsof de VU een glazen bol heeft waarmee ze problemen kunnen voorspellen. Voor hetzelfde geld was de vrouw bij hem gebleven. Of had hij binnen een paar jaar een andere partner (m/v/a) gehad waar het goed mee ging. Met een goede omgangsregeling voor de kinderen. Zoals dat meer van ons soort mensen overkomt.

Diagnostiek en mensen-tegen-zichzelf-beschermen maakt meer kapot dan je lief is.

Groetjes,

Frederique

[Frederique_]

Statement Genderteam over artikelen in de Volkskrant van 17 en 18 juli

De artikelen " Sterfterisico na sekseverandering" op de voorpagina van de Volkskrant van 17 juli en "Mannen die vrouw worden, hebben een verhoogde sterftekans" in de zaterdag bijlage ´Intermezzo´ van 18 juli wekken de indruk dat personen die vanwege transseksualiteit met hormonen worden behandeld een verhoogd risico op sterfte hebben.
De artikelen verwijzen echter naar voorlopige resultaten van een onderzoek dat nog niet gereed was voor publicatie.

Het is betreurenswaardig dat deze gegevens al naar buiten zijn gebracht voordat de patiënten die het betrof zelf waren geïnformeerd. Daardoor zijn patiënten wellicht onnodig ongerust gemaakt. De uitspraak "man-vrouw transseksuelen hebben een bijna 50 procent verhoogd sterfterisico" geldt zeker niet voor de transseksuele populatie die nu door ons wordt behandeld .
Het licht verhoogde risico op bepaalde hart-en vaatziekten is een bekende bijwerking van de behandeling met oestrogenen en geldt evenzeer voor vrouwen die de anticonceptiepil slikken of oestradiolpillen gebruiken ter bestrijding van overgangsklachten. Vanzelfsprekend worden transseksuelen voor aanvang van de behandeling over mogelijke bijwerkingen geïnformeerd. Aan het VUmc wordt bij transseksuelen voor aanvang van de behandeling door middel van lichamelijk en laboratoriumonderzoek een zorgvuldige inschatting gemaakt van alle factoren die invloed kunnen hebben op het behoud van de gezondheid. De beslissing in welke dosering en met behulp van welke toedieningsvorm oestradiol wordt voorgeschreven is afhankelijk van het individuele risicoprofiel. Dit wordt in het multidisciplinaire team vastgesteld, in nauw overleg tussen internist, gynaecoloog, psychologen en psychiaters. Géén hormonen voorschrijven is voor transseksuele personen geen optie. Immers, bij de geslachtsaanpassende operatie worden de zaadballen of eierstokken verwijderd, zodat de patiënt niet meer in staat is zelf geslachtshormonen te produceren. Toediening van hormonen speelt daardoor naast de ontwikkeling van de gewenste lichamelijke veranderingen ook een belangrijke rol ter voorkoming van opvliegers en botontkalking.
In de artikelen van 17 en 18 juli wordt gesuggereerd dat het gebruik van het kunstmatige ethinylestradiol in combinatie met roken de verklaring vormt voor het geobserveerde verhoogde risico op hart- en vaatziekten. Of deze conclusie terecht uit dit onderzoek kan worden getrokken, is binnen ons team nog onderwerp van discussie. Ethinylestradiol is het oestrogeen dat in anticonceptiepillen wordt gebruikt, maar wordt door ons al vele jaren niet meer voorgeschreven omdat is aangetoond dat het gebruik hiervan gepaard gaat met een verhoogd risico op bloedstolselvorming. Het is ons bekend dat een klein aantal van onze patiënten desondanks ethinylestradiol is blijven gebruiken.
Het genderteam zal alle patiënten benaderen om nogmaals de diverse voor- en nadelen van de hormoonbehandelingen met hen door te nemen. Patiënten die zelf contact op willen nemen, kunnen een afspraak via het secretariaat van de polikliniek van het ZorgCentrum Genderdysforie maken. Voor deze afspraken zullen extra tijden beschikbaar worden gesteld.

Contact:
VU medisch centrum
Zorgcentrum genderdysforie
telefoon (020) 444 0542
genderteam-poliklini (at) vumc.nl
[bron: site VU Genderteam]

[EvaLvanE]

Er werden in de tijd dat ik geopereerd werd (1998) al geen zakjes met vloeibare silicone gebruikt.

Akkoord, Anna, maar de onderzoeksperiode begint 1975. Dat er later door voortschrijdend inzicht verbeterde materialen worden toegepast is niet van invloed op hen die de verouderde procedure hebben ondergaan.

Bedenk wel dat ze in de VS heel erg streng zijn en bang zijn voor rechtszaken.

Geheel terecht. Die rechtszaken kwamen er dan ook, nadat de FDA de toepassing (voor cosmetische doelen) had verboden. Pas toen werden de mensen die het betrof wakker.

Overigens kunnen er veel meer oorzaken zijn voor een fatale afloop en daar zijn er hierboven al veel van genoemd. Medische wetenschap is al lange tijd vooral een kwestie van statistisch onderzoek en interpretatie en in dat laatste heb ik inmiddels geen onbegrensd vertrouwen meer.
Wat vaststaat (imho) is dat je beter met plezier 60 kunt worden dan 70 met chagrijn, maar ook dat was al geconstateerd.